Katarzyna Pietrzyk Jak pomóc dziecku z problemem dysleksji rozwojowej? Diagnoza i terapia.
I. Co to jest dysleksja rozwojowa?
Dysleksja rozwojowa są to specyficzne trudności w uczeniu się m.in. pisania, czytania, liczenia. Wynikają z pewnych zakłóceń w rozwoju dziecka czynności mowy, spostrzegania, pamięci (słuchowej i wzrokowej), ruchu czy koncentracji. Szacuje się, iż 85% dyslektyków to chłopcy, zaś 15% to dziewczynki. Dysleksji zlikwidować nie można, natomiast można złagodzić jej objawy. Przyczyny dysleksji to:
- problemy dziedziczne w linii męskiej,
- czynniki traumatyczne w okresie prenatalnym (zatrucie ciążowe, przyjmowanie antybiotyków i lekarstw przez kobietę ciężarną),
- czynniki okołoporodowe.
Diagnoza dziecka będzie polegała na zbadaniu trzech elementów związanych z jego rozwojem:
- badanie ilorazu inteligencji (norma intelektualna dla wymogów szkolnych to IQ -100)
- badanie, jakimi metodami było uczone (tj. czy o czasie poszło do szkoły, czy chodzi systematycznie, czy nauczyciel stosuje metody standardowe)
- badanie zaburzeń funkcji percepcyjno-motorycznych: funkcji słuchowych, wzrokowych, ruchowych, lateralizacji.
Wyróżnia się kilka rodzajów dysleksji rozwojowej, w zależności od rodzaju zaburzeń poszczególnych funkcji percepcyjno- motorycznych: dysleksja- to problemy z nauką czytania dysgrafia- to trudności w opanowaniu czytelnego pisma dysortografia- to trudności w opanowaniu poprawnej pisowni dyskalkulia- to trudności w uczeniu się matematyki U jednej osoby mogą występować wszystkie formy dysleksji rozwojowej, najczęściej zdarza się występowanie dysleksji wraz z dysortografią.
II. Symptomy dysleksji rozwojowej na różnych etapach życia dziecka.
- Okres niemowlęcy i poniemowlęcy:
Dziecko:
- póżniej niż rówieśnicy zaczyna wypowiadać pierwsze słowa, zdania proste;
- słabo lub w ogóle nie raczkuje, podczas gdy rówieśnicy to robią;
- póżniej zaczyna chodzić;
- ma kłopoty z utrzymaniem równowagi;
- nie próbuje samo rysować.
- Wiek przedszkolny (3-5 lat)
Dziecko:
- słabo biega;
- ma problemy z utrzymaniem równowagi;
- z trudem uczy się jeździć na rowerku trójkołowym;
- niezdarnie się porusza;
- z trudem zapina guziki, sznuruje buty, ma kłopoty w zabawach manipulacyjnych;
- ma trudności z ułożeniem budowli z klocków;
- niechętnie rysuje, nie umie narysować koła (trzylatek), kwadratu (czterolatek), trójkąta (pięciolatek);
- jest opóźnione w rozwoju lateralizacji;
- z trudem składa puzzle;
- ma trudności z wypowiadaniem złożonych wyrazów, zapamiętaniem nazw (pór roku, dnia, posiłków).
- Dziecko sześcioletnie
Dziecko:
- jest opóźnione w rozwoju ruchowym, ma problemy z czynnościami samoobsługowymi, np. podczas ubierania się czy wiązania sznurowadeł,
- jest niezręczne w czasie zabaw klockami, układankami,
- wykazuje niechęć do rysowania i odtwarzania wzorów graficznych i szlaczków, a także do zabaw ruchowych np. rzucania czy kopania piłki
- jest opóźnione w rozwoju mowy (niewymawianie lub zniekształcanie niektórych głosek),
- ma trudności z zapamiętaniem nazw, imion i nazwisk oraz dłuższych tekstów (wierszyków, piosenek) oraz z opowiadaniem zdarzeń.
- Wiek szkolny:
Zaburzenia dyslektyczne: Dzieci:
- mają problemy z usprawnieniem systemu: od sylabizowania do czytania globalnego,
- zamieniają litery zbliżone dźwiękowo: p-b, t-d, k-g, dz-c, ą-om, ę-em,
- mają problemy z rozumieniem treści oraz pojęć abstrakcyjnych,
- wolno czytają,
- niechętnie czytają głośno,
- nie trafiają w linijkę podczas czytania,
- mają problemy z koncentracją podczas czytania dłuższego tekstu.
Zaburzenia dysgraficzne:
- niepoprawna gęstość zapisu,
- niekształtne, nieproporcjonalne litery,
- niejednakowe położenie liter,
- utrata funkcji komunikatywnej pisma,
- nieprawidłowe łączenie między literami,
- nieprawidłowy kierunek zapisu,
- pismo lustrzane,
- nieprawidłowe podpisywanie cyfr,
- opuszczanie znaków diakrytycznych,
- problemy z określaniem kierunków na mapie,
- problemy z zapisem równań matematycznych lub chemicznych.
Zaburzenia dysortograficzne:
- trudności w opanowaniu poprawnej pisowni ortograficznej (mimo dobrej znajomości zasad ortografii),
- popełnianie błędów przy przepisywaniu.
III. Procedura diagnostyczna.
- Rola środowiska domowego.
Przez kilka początkowych lat życia dziecka jedynymi dorosłymi w jego życiu są rodzice. To oni powinni zabezpieczać jego podstawowe potrzeby, nie tylko biologiczne, ale też i psychiczne. Rodzice powinni od najwcześniejszych lat towarzyszyć dzieciom w ich rozwoju, aby wyzwalać w nich odpowiednią aktywność. Z drugiej strony rodzice nadmiernie skoncentrowani na dziecku, nadopiekuńczy i wymagający zbyt wiele mogą powodować postawy obronno-lękowe. Należy jednak podkreślić, iż to rodzice winni jako pierwsi zaobserwować pierwsze niepowodzenia i problemy rozwojowe charakterystyczne dla ryzyka dysleksji i w związku z tym udać się do odpowiednich instytucji, jeśli zajdzie taka potrzeba.
- Rola klasy zerowej i klas I-III (diagnostyka sześciolatka).
Aby stwierdzić ryzyko dysleksji należy przeprowadzić test opracowany przez profesor Martę Bogdanowicz - wiceprzewodniczącą Europejskiego Towarzystwa Dysleksji. Test zawiera 21 stwierdzeń, które należy ocenić według skali czterostopniowej. 1- nigdy nie występuje 2-czasem występuje 3-często występuje 4-zawsze występuje
- Dziecko ma trudności z zapamiętaniem wszystkich liter. 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z posługiwaniem się nożyczkami. 1 2 3 4
- Dziecko ma wadę wymowy 1 2 3 4
- Dziecko jest mało sprawne ruchowo: słabo biega, skacze, źle jeździ na rowerze, hulajnodze. 1 2 3 4
- Dziecko pisze litery i cyfry zwierciadlanie lub odwzorowuje wyrazy przez zapisywanie ich od strony prawej do lewej. 1 2 3 4
- Dziecko przekręca słowa (mówi np.kraktor), zmienia p[rzedrostki w wyrazach (np. zauczyć się), myli wyrazy o podobnym brzmieniu. 1 2 3 4
- Dziecko nie umie odróżnić głosek o podobnym brzmieniu (np.g-k, z-s, dlatego nie dostrzega różnic w parach wyrazów góra- kura, koza-kosa) 1 2 3 4
- Dziecko ma problem z budowaniem poprawnych wypowiedzi (zmienia szyk wyrazów w zdaniu albo używa nieprawidłowych form gramatycznych) 1 2 3 4
- Dziecko niechętnie bawi się układankami, klockami, puzzlami lub nie umie układać ich według wzoru (tworzy tylko własne kompozycje). 1 2 3 4
- Dziecko niechętnie rysuje pomimo stwarzanych ku temu okazji i zachęty. 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z odtwarzaniem z pamięci materiału uszeregowanego w sekwencje (np. nazwy pór roku, pory dnia i posiłków, dni tygodnia, szeregi czterocyfrowe) 1 2 3 4
- Dziecko niechętnie uczestniczy w zabawach ruchowych. 1 2 3 4
- Dziecku sprawia problem odróżnianie i zapamiętanie liter o kształtach identycznych, lecz inaczej położonych w przestrzeni (np. b-p-g-d) 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z koncentracją uwagi, łatwo rozprasza się. 1 2 3 4
- Dziecko źle funkcjonuje na zajęciach fizycznych (np. podczas gry w piłkę, układów gimnastycznych, ćwiczeń równoważnych- chodzenie po linii, stanie na jednej nodze). 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z odróżnieniem i zapamiętaniem liter o podobnych kształtach (m-n, l-t-ł) 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z odtwarzaniem szlaczków i figur geometrycznych (np. przerysowywaniem ze wzoru rombu) 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z łączeniem głosek w słowo (np. o-k-o= oko) 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z zawiązywaniem sznurowadeł, zapinaniem guzików, wiązaniem kokardek oraz wykonywaniem innych czynności samoobsługowych) 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z dokładnym zapamiętaniem krótkich wierszyków i piosenek oraz rozpoznawaniem i tworzeniem rymów. 1 2 3 4
- Dziecko ma trudności z wyróżnieniem głosek w słowach (np. nos=n-o-s) 1 2 3 4
Od 21 do 34 pkt: u dziecka raczej na pewno nie ma ryzyka dysleksji, co nie oznacza, że nie powinno się bacznie przyglądać jego rozwojowi i szkolnym osiągnięciom Od 35 do 40 pkt: dziecko jest na pograniczu ryzyka dysleksji. Wizyta w poradni powinna rozwiać wątpliwości. Należy dziecko skierować na wszelki wypadek, a w czasie zajęć i zabaw usprawniać wolnorozwijające się umiejętności dziecka. Od 41 do 53 pkt: u dziecka występuje umiarkowane ryzyko dysleksji. Trzeba odwiedzić specjalistów w poradni, należy natychmiast zacząć pracować z dzieckiem. Od 54 do 84: bardzo wysokie ryzyko dysleksji. Takie dziecko czeka dużo pracy z nauczycielem terapeutą. |